Nag- aaral ako sa La Salle .
Ang dami kong kaklaseng Intsik. Apelyidong Uy, Lim, Tan, Co, Go, Chua,
Chi, Sy, Wy, at kung anu-ano pa. Pero sa kanilang lahat kay Gilbert Go
ako naging malapit. Mayaman si Gilbert kaya mangyari pa, madalas siya
ang taya sa tuwing gigimik ang barkada.
Isang araw na-ospital ang kanyang ama. Sinamahan ko siya sa pagdalaw.
Nasa ICU na noon ang kanyang ama dahil sa stroke. Naron din ang ilan
sa kanyang malalapit na kamag-anak.
Nag-usap sila. Intsik ang kanilang usapan.... hindi ko maintindihan.
Pagkatapos ng ilang minutong usap-usap, nagkayayaan nang umuwi. Maiwan
daw muna ako at pakibantayan ang kanyang ama habang inihahatid nya ang
kanyang mga kamag-anak palabas ng ospital. Lumipat ako sa gawing
kaliwa ng kama ng kanyang ama para ilapag ang mga iniwan nilang mga
gamit na kakailanganin ng magbabantay sa ospital. Nang akmang ilalapag
ko na ay biglang nangisay ang matanda.
Hinahabol nya ang kanyang hininga... Kinuyom nya ang kanyang palad at
paulit-ulit siyang nagsalita ng wikang intsik na hindi ko maintindihan.
"Di ta guae yong khee"..... "Di ta guae yong khee"... "Di ta guae yong
khee".. paulit-ulit nya itong binigkas bago siya malagutan ng hininga.
Pagbalik ni Gilbert ay patay na ang kanyang ama. Ikinagulat nya ang
pangyayari ngunit marahil ay tanggap na rin nya na papanaw na ang
kanyang ama. Walang tinig na namutawi sa kanyang bibig. Ngunit iyon
na yata ang pinakamasidhing pagluha na nasaksihan ko.
Nagpa-alam muna ako, dahil siguradong magdadatingin uli ang kanyang mga
kamag-anak.
Sumakay ako ng taksi pauwi. Habang nasa taksi.. tinawagan ko ang iba
pa naming kabarkada. Una kong tinawagan si Noel Chua. Dahil marunong
si Noel mag-intsik, tinanong ko muna kung ano ang ibig sabihin ng "Di
ta guae yong khee".
"Huwag mong apakan ang oxygen. "... "Bakit saan mo ba narinig 'yan?".
